تجزیه ژنتیکی عملکرد و سایر صفات زراعی در آفتابگردان

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و مکان یابی qtlهای مربوط به عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن، 72 لاین اینبرد نوترکیب (rils) حاصل از تلاقی بین pac2 و rha266 در مزرعه تحقیقات کشاورزی هنرستان کشاورزی ارومیه در سال زراعی 1390 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح مورد استفاده لا تیس مستطیل 9×8 با دو تکرار بود. نتایج تجزیه واریانس برای تمام صفات مورد مطالعه معنی دار بود. در بین صفات مورد بررسی بیشترین ضریب تغییرات مربوط به عملکرد تک بوته (42/23) و کمترین آن مربوط به طول ساقه (45/2) و درصد مغز دانه (33/7) بود. بیشترین وراثت پذیری مربوط به طول دمبرگ (989/0) و کمترین آن مربوط به عملکرد تک بوته (521/0) بود. بیشترین ضریب همبستگی بین صفات بین طول برگ و عرض برگ (**923/0) و بین عرض دانه و وزن صد دانه (900/0) به دست آمد. تجزیه خوشه ای به روش ward 72 ژنوتیپ را در مورد صفات زراعی و خصوصیات دانه به ترتیب در شش و شش گروه طبقه بندی کرد. تفاوت بین میانگین لاین های اینبرد نوترکیب و میانگین والدین برای صفات مطالعه شده معنی دار نبود. بازده ژنتیکی که نشان دهنده تفاوت بین میانگین %10 از بهترین rilها و میانگین والدین بود، برای بیشتر صفات معنی دار به دست آمد. تجزیه qtl با استفاده از نقشه پیوستگی آفتابگردان که اخیرا توسط 191 نشانگر ssr و با درجه اشباع یک نشانگر در 8/3 سانتی مورگان و ژن های مقاوم به خشکی بسط داده شده است، صورت گرفت. مهمترین qtl مربوط به عملکرد دانه روی گروه لینکاژی 17 شناسایی شد که 13/1درصد از واریانس فنوتیپی (r2) را توجیه کرد. بیشتر qtlهای شناسایی شده برای عملکرد دانه و qtlهای ظاهرشده برای تعدادی از صفات آگرومورفولوژیک و خصوصیات دانه هم جایگاه بودند که همبستگی فنوتیپی موجود بین صفات را تایید می کند. نشانگرهای ors169، ors342و ssl20-1 با qtlهای کنترل کننده عملکرد تک بوته، قطر بذر، عرض بذر، طول بذر، وزن صد دانه هم جایگاه بودند. نشانگرهای hmbpp و ors169 با qtlهای کنترل کننده تعداد برگ، طول دمبرگ، قطر طبق و عملکرد تک بوته هم جایگاه بودند. شناسایی qtlهای موثر و نشانگرهای نزدیک آن در چند صفت و انتقال آن به درون یک زمینه ی ژنتیکی مناسب می تواند باعث افزایش کارایی گزینش به کمک نشانگر و پیشبرد برنامه های اصلاحی شود.